Náttúrutúlkun og landvarðaréttindi

Á hverju vori auglýsir Umhverfisstofnun og Þjóðgarðurinn á Þingvöllum eftir landvörðum til starfa. Umhverfisstofnun ræður landverði fyrir þjóðgarðana í Skaftafelli, í Jökulsárgljúfrum og á Snæfellsnesi auk fjölmargra friðlýstra svæða víðsvegar um landið.

Myndin er af  nýjasta hópi landvarða sem lauk námi frá Umhverfisstofnun í mars 2008, ásamt leiðbeinendum. Ljósmyndina tók Birgir Örn Sigurðsson.

Dæmi um friðlýst svæði eru Askja, Dyrhólaey og Landmannalaugar.

Störfin eru eftirsótt en nemendur í ferðamáladeild Háskólans á Hólum sem ljúka fyrsta ári, og aðrir sem ljúka sérhæfðu 120 stunda námi frá Umhverfisstofnun, ganga fyrir um vinnu.

Fyrsta árs nemar í ferðamáladeild tóku þátt í staðlotu á Hólum 6-7. mars sl. í námskeiðinu Gönguferðir og leiðsögn. Yfirskrift staðlotunnar var náttúrutúlkun sem er einn mikilvægasti þáttur landvarðanámsins. En hvað er náttúru-túlkun?

Náttúrutúlkun er í raun ein af fjölmörgum samskiptanálgunum sem fagmenntaðir leiðsögumenn ferðamanna og landverðir beita dags daglega í störfum sínum.

Hugmyndin með náttúrutúlkun er að „túlka“ náttúruna á þann hátt að gestir sem koma í heimsókn og njóta náttúrutúlkunar muni eftir heildarmyndinni í langan tíma fremur en einstökum atriðum í stuttan tíma.

Náttúrutúlkun er frábrugðin hefðbundinni kennslu. Í fyrsta lagi þurfa þátttakendur ekki að taka próf og í öðru lagi kemur náttúran og umhverfið í stað skólastofu. „Sjáðu hér!“ eru algeng upphafsorð í náttúrutúlkun.

Náttúrutúlkun hentar landvörðum einkar vel sem samskiptanálgun vegna þess að þeir starfa við upplýsingamiðlun til fólks úti í náttúrunni.

Skipulagðar fræðslugöngur með landvörðum í þjóðgörðum á Íslandi er dæmi um aðstæður þar sem náttúrutúlkun er höfð að leiðarljósi. Náttúrutúlkun er einnig notuð á söguslóðum, í dýragörðum, á söfnum og víðar.

Meginmiðill náttúrutúlkunar er náttúran sjálf. Hugmyndafræðin á bak við náttúrutúlkun felst einkum í því að þeir sem stunda náttúrutúlkun, landverðir til dæmis, benda gestum á hið augljósa sem gerir gestunum kleift að tengja ákveðnar upplýsingar við aðra þætti sem saman mynda samstæða heild.